MOTOWIDŁO JAN HERBU PRUS

Hetman kozacki - Polski Słownik Biograficzny i Wikipedia

Motowidło Jan h. Prus ( zm. 1673) pułkownik, hetman nakaźny kozacki. Rodzina Motowidłów przeniosła się w XVII w. z Wielkiego Księstwa Litewskiego do ziemi sanockiej. W bitwie pod Korsuniem w r. 1648 dostał się do niewoli tatarskiej, następnie został sprzedany Turkom i spędził 18 lat jako wioślarz na galerach.

Podczas powstania Bohdana Chmielnickiego, w dniu 26 maja 1648, armia polska (ok. 7 tys. żołnierzy), dowodzona przez hetmanów: wielkiego koronnego Mikołaja Potockiego i polnego Marcina Kalinowskiego stanęła warownym obozem pod Korsuniem, który został zaatakowany przez sprzymierzone wojska kozacko-tatarskie pod dowództwem Chmielnickiego i Tuhaj-beja (około 20 tys. żołnierzy).

Pierwsze starcie nie przyniosło rozstrzygnięcia, ale zdając sobie sprawę z powagi sytuacji, hetman wielki koronny Mikołaj Potocki wydał rozkaz odwrotu.

W nocy z 25 na 26 maja silny oddział kozacki pod dowództwem Maksyma Krzywonosa przygotował zasadzkę w wąwozie (zwanym Krutą Bałką), przez który biegła droga odwrotu oddziałów polskich. W wykopane głębokie rowy wpadły polskie działa i wozy taborowe, a na zmieszanych tą sytuacją żołnierzy natarli z boków, ukryci do tej pory, Kozacy.
Oddziały polskie zostały całkowicie pobite. Tylko około 650 jazdy polskiej (pod dowództwem pułkownika Koryckiego) zdołało się przebić, reszta poległa lub dostała się (także obaj hetmani) do niewoli.
Przyczyną przegranej polskiego wojska kwarcianego były przede wszystkim błędy dowodzenia oraz nieudolność hetmanów koronnych. Kasztelan krakowski, Mikołaj Potocki miał skłonność do nadużywania alkoholu, a rozkazy często wydawał nietrzeźwy. Decyzje przez niego podejmowane cechowały także uprzedzenie, nadmierna duma oraz lekceważenie Kozaków, których powstanie krwawo stłumił w 1637 roku w bitwie pod Kumejkami (16 grudnia 1637). Z kolei hetman polny koronny Marcin Kalinowski miał dużą wadę wzroku. Jego pole widzenia ograniczało się do maksymalnie 250 m. Utrudniało mu to niewątpliwie dowodzenie tak dużym związkiem operacyjnym jazdy, piechoty oraz artylerii. Na polską niekorzyść złożyła się także kłótnia pomiędzy hetmanami. Pewni swojego zwycięstwa, nie docenili przeciwnika.

Prawdopodobnie w r. 1666 kawalerowie maltańscy zaatakowali flotę turecką, Motowidło zorientowawszy się, że nadarzyła się szansa odzyskania wolności namówił współtowarzyszy – galerników do wystąpienia przeciw załodze tureckiej.
Uwolniony wrócił do Rzeczypospolitej i ponownie zaciągnął się do wojska. Zapewne w kampanii letniej 1671 dowodził pułkiem Kozaków na służbie polskiej. Jego pułk w składzie grupy dowodzonej przez Jerzego Wołodyjowskiego, stacjonował jesienią tego roku w Chreptiowie. W r. 1672 jako hetman nakaźny zastępował hetmana prawobrzeżnego Michała Chanenkę, poniósł wówczas klęskę w starciu z Tatarami. W tym roku był rotmistrzem chorągwi kozackiej, podczas oblężenia przez Turków Kamieńca Podolskiego część jego chorągwi stanowiła załogę Starego Zamku. Wojsko doceniało postawę Motowidły, podkreślając jego „odwagę osobliwą”. W połowie października 1673 hetman wielki koronny Jan Sobieski prowadząc armię pod Chocim, polecił Motowidle zgromadzić łodzie i czółna do budowy mostu łodziowego przez Dniestr. Być może on też kierował tą budową.

Zamek w Chocimiu

W bitwie pod Chocimiem oprócz swojej chorągwi Motowidło dowodził także oddziałem zebranym z ciurów obozowych. Jako pierwszy zaatakował szańce tureckie, był to atak przedwczesny, reszta wojska nie osiągnęła jeszcze gotowości i choć jego żołnierze wdarli się na wały, zostali odparci. Motowidło, zużywszy wszystkie strzały, zginął podczas tego ataku. Postać Motowidły występuje w powieści Henryka Sienkiewicza „Pan Wołodyjowski”.

MAIL: PRUS@PRUSOWIE.PL

Początek Strony