O Języku pruskim, lekcja 6

Język Prusów lekcje:  « 1 »    « 2 »    « 3 »    « 4 »    « 5 »    « 6 »

Kajles,

Prusowie byli znakomitymi inżynierami, radzili sobie z każdym wyzwaniem, które niosła przyroda.
Już ok. roku 890 angielski kronikarz Wulfstan w relacji ze swojej podróży pisał o porcie Truso , o rzece Ilfing, o Aestaiach ( Prusach) umiejących wytwarzać zimno.

W Słowniku Elbląskim są tematyczne rozdziały i pruskie słowa potwierdzające bardzo wysoką kulturę techniczną Prusów.

Budowali ciągnące się kilometrami wały obronne, groble, fosy,
Budowali domy, kopali kanały-młynówki napędzające młyńskie koła.

• Wurs     -     staw
  Salus     -     odpływ deszczu
  Buttan     -     dom
  Clenan     -     spichlerz
  Pocorto     -     próg
  Sulis     -     słup
  Stacle     -     podpora
  Seydis     -     ściana
  Lunkis     -     kąt
  Sando     -     belka
  Sparis     -     krokiew, więźba dachowa
  Pellekis     -     szczyt, front
  Abasus     -     wóz
  Kelan     -     koło
  Scritayle     -     obręcz
  Nabis     -     piasta
  Assis     -     oś
  Nuskils     -     obręcz koła
  Slaune     -     rama wozu
  Malunastabis     -     kamień młyński
  Auwirpis     -     rynna napływowa
  Malunakelan     -     koło młyńskie
  Spanstan     -     trzpień kół młyńskich
  Nawetto     -     tryb
  Sturdis     -     oskard, rylec
  Tarbio     -     kasta na mąkę
  Surturs     -     obudowa kół młyńskich
  Suppis     -     tama
  Takes     -     jaz

Uprawiali ziemię, szczepili drzewa owocowe

• Plugis     -     pług
  wagnis     -     socha, radło
  Pedan     -     lemiesz
  miskilis     -     szyna
  Glenptene     -     redlina
  Laipto     -     skiba
  Preartue     -     odkładnica pługa
  Wadule     -     grządziel, drzewce pługa
  Graudis     -     kółko, kółeczko
  Walis     -     orczyk
  Pleske     -     uprząż konia, napierśnik
  Teausis     -     dyszel
  Aketes     -     brona
  Semen     -     nasiono
  Seamis     -     ozimina
  Rugis     -     żyto
  Gaydis     -     pszenica
  Dagagaydis     -     pszenica jara
  Moasis     -     jęczmień
  Wyse     -     owies
  Babo     -     bób
  Keckers     -     groch
  Moke     -     mak
  Prassan     -     proso
  Kamato     -     koper
  Knapios     -     konopie
  Garkity     -     gorczyca, musztarda
  Wickis     -     wyka
  Likutkekers     -     soczewica

Piekli nie tylko chleb razowy sompisinis z dodatkiem mielonej debowej kory ale i miodowe ciasteczka i strucle

• wumpins     -     piec piekarniczy
  Pectis     -     łopata piekarnicza
  Klexto     -     miotła, zmiotka
  Passortis     -     pogrzebacz
  Meltan     -     mąka
  Clines     -     otręby
  Singslo     -     ciasto
  Gnode     -     dzieża do ugniatania ciasta
  Geytye     -     chleb
  Sompisinis     -     chleb razowy
  Lugis     -     ciastko
  Plinxne     -     naleśnik, cienkie ciasto
  troskeilis     -     strucla
  Solthe     -     bułka
  Kalso     -     placek
  baytan     -     sito

Pruscy kowale walili młotami w rozpalone do czerwoności kawałki żelaza wykuwając z nich noże, miecze, groty oszczepów.

• Wutris     -     kowal
  Antre     -     kuźnia
  Kamenis     -     komin
  moasis     -     miech
  Preitalis     -     kowadło
  Cugis     -     młot
  curpis     -     pień kowalski
  Raples     -     cęgi
  Playnis     -     stal
  gelso     -     żelazo
  Ausis     -     złoto
  Siraplis     -     srebro
  Wargien     -     miedź
  Cassoye     -     mosiądz
  Alwis     -     ołów
  Starstis     -     cyna

Dbali o zdrowie i higienę - przynajmniej raz w tygodniu chodzili do łaźni

• Stubonikis     -     łaziebny
  Crauyawirps     -     cyrulik, puszczajacy krew
  Ragusto     -     stawianie baniek
  Twaxtan     -     miotła, rózga do kąpieli
  Sirmes     -     ług
  Specte     -     kąpiel
  Wumbaris     -     wiadro
  Coysnis     -     grzebień
  Scrundos     -     nożyczki
  Coestue     -     szczotka

Byli biegli w warzeniu piwa, syceniu miodów, niech każdy pamięta że malownicze pruskie słowo bimbrit znaczy bulgotać

• Piwis     -     piwo
  Piwamaltan     -     podpiwek, słód
  Piwenitis     -     piwo, napój sfermentowany
  Dragios     -     drożdże
  Spoayno     -     zapach fermentacji, szumowina, korzuch ferment.
  Scinkis     -     piwo podawane w karczmie
  Woragowus     -     winogrono
  Winis     -     wino
  Meddo     -     miód
  Alu     -     miód pitny
  Drawine     -     czarka
  Standis     -     kubeł
  Abstotten     -     przykrywka
  Noploz     -     wypływ, otwór wypływowy
  Kanowe     -     beczka, baryłka
  Wi^nis     -     czop, korek
  Dulsis     -     szpunt od beczki
  Kragis     -     dzban
  Sticlo     -     szklanka
  Kiosi     -     kielich

A życie rodzinne ? Doświadczenie otoczonych szacunkiem starszych, odwaga i siła młodych pruskich wojowników musiały się wzajemnie uzupełniać. I tylko to gwarantowało podział obowiązków między wszystkich mieszkańców luksu i tylko to zapewniało bezpieczeństwo i pomyślności całemu klanowi.

• Towis     -     ojciec
  Mothe     -     matka
  Thetis     -     dziadek
  Ane     -     babcia
  Brote     -     brat
  Sestro     -     siostra
  Sunaybis     -     brataniec, bratanica, dziecko brata
  Thewis     -     kuzyn
  Awis     -     wujek
  Moazo     -     ciotka
  Patowelis     -     ojczym
  Pomatre     -     macocha
  Passons     -     pasierb
  Poducre     -     pasierbica
  Komaters     -     kum, ojciec chrzestny
  Tisties     -     teść
  Ludis     -     gospodarz
  Ludini     -     gospodyni
  Smoy     -     mężczyzna, mąż
  Genno     -     kobieta, żona
  Maldenikis     -     dziecko
  Wayklis     -     syn, chłopiec
  Gewineis     -     parobek, sługa
  Mergo     -     dziewczyna

Jestem pewien że Prusowie poradziliby sobie również i w czasach nam współczesnych, roztropnie korzystając z wolności i podlegając tym samym namiętnościom co wszyscy ludzie.
Jestem pewien że byliby tak samo przedsiębiorczy i pracowici, że tak samo dbaliby o dom...

Zapytała

Byli paczką licealnych przyjaźni.
Ciągnęło go do Lidki, może to mogła być wielka miłość...
- Bardzo chętnie bym cię namówił na seks w jakiejś wolnej chwili...
Jestem po maturze, to mało powiedziane, że jestem pełnoletni - pełnogorący jestem.
Jestem młody, wysportowany, jestem wybitnie zdolny.
Zdałem na studia, na Politechnikę.
Czy z takim facetem nie warto się przespać ?
Jak lodówa jesteś piękna Lidko.


Kołysał ją spojrzeniami.
- Nie tracę nadziei na noc albo na dzień,
albo na noc i dzień i potem znowu noc...

Alina miała jechać do Niemiec, jeździła tam co roku, w każde wakacje.
Nie dostała się na germanistykę, to był szok dla wszystkich,
bo kto jak kto ale Alina znała niemiecki znakomicie.

Dosłownie tuż przed jej wyjazdem, wpadli na siebie, gdy wychodził z domu.
Chyba nawet nie zdążył się odezwać.
Zapytała : ożenisz się ze mną ?
Jakaś bardzo przyspieszona lekcja czegoś, co...?
Nie miała prawa zadać tego pytania,
Nigdy jej nie powiedział niczego więcej ponad zwykły koleżeński slang,
Nic między nimi nie było przez te całe cztery lata szkoły,
Może kilka razy ze sobą zatańczyli.
Razem z całą paczką jeździli na Jeziorak na żagle.
A teraz tu w jakimś pędzie, na ulicy pytanie za dziesięć punktów!
Pokręcił głową - Nie.

Potem były tylko jakieś strzępy wiadomości, od przyjaciół że została w Niemczech, że wyszła za mąż.

Był już trzy lata po studiach, gdy zadzwoniła któregoś dnia do pracy.
Ktoś ze znajomych dał jej telefon
Pierwszy raz jest znowu w Polsce.
Nie, oczywiście nie gniewał się że zadzwoniła po tylu latach.
Umówili się na kawę.
Zadbana, elegancka, pachnąca.
Jakby ładniejsza.
Dla pewności powiedziała ; to ja jestem
Rozmawiali ze sobą bez najważniejszych słów.
Gdyby zapytał czy jest szczęśliwa mogłaby odpowiedzieć : z tobą byłoby mi lepiej.
Jego syn Mateusz miał już więcej niż rok, wynajmowali kawalerkę.
Nie, żona z całkiem innego kręgu przyjaciół, Poznali się ze cztery lata temu.
Pensja jak to pensja, po studiach na budowie.
Ona, że ma dobrze płatną pracę, mąż pracuje w banku.
Śpiewałeś taką piosenkę :
nie pozwól mi pomyśleć choć przez chwilę jedną,
żem cię pokochał nadaremno..
Pamiętasz jeszcze ?
Pamiętam.
Nie mają dzieci, dużo podróżują - po całym świecie,
Jutro wracają do Frankfurtu i za dwa tygodnie lecą do Afganistanu.
Egzotyka, karawany, dywany.

Jeśli będziesz w Niemczech, koniecznie zadzwoń. Pomyśl.
Dużo Polaków przyjeżdża do pracy na wakacje.
Dała mu wizytówkę.

Pomyślał że to bez sensu. Wiedział, że tylko tyle może pomyśleć, i żadnego,
nawet jednego choćby najcichszego słowa. Nic więcej.

Coś liczył, jakiś projekt, gdy zadzwoniła Lidka,
też zdziwił się - był to jej pierwszy telefon od wielu lat.
Posłuchaj: Pamiętasz Alinę ? zginęła w Afganistanie. Autokar wpadł w przepaść
Pogrzeb będzie tutaj w Olsztynie w najbliższy czwartek o 14.00.

Są tacy którzy słyną z okrętów,
to oni poruszają świat,
oni potrafią przemawiać do drzew,
poruszeniem warg wyczarowują jeziora i chmury
i idąc przeciw niewypowiedzianemu
gładko mijają werdykty niepowodzeń.
Ale żeby zaraz śmierć
dlaczego od razu śmierć

Mattis, opowiadania pruskie ,