www.Prusowie.pl - english
TWÓRCZOŚĆ
O
STAROŻYTNYCH PRUSACH
ORAZ
TROPIENIE ICH BYTU
HISTORIA
WYBITNI PRUSOWIE
HERBY PRUSÓW i SPIS
POTOMKOWIE PRUSÓW
PILEWSKI WINDAK CZARNECKI Napiórkowscy Skolimowscy Korczewski Kosteccy herbu Prus II Piotr Skarga R. Kostecki Pruskie Rody Szczepkowscy
PRUSOWIE O KURPIACH
ESEJE - LISTY - Historia
PUBLIKACJE
KULTURA
JĘZYK PRUSÓW
FILMY
FORUM - Archiwum
MAIL: PRUS@PRUSOWIE.PL
Licznik
Licznik
KOCHAJMY KURPIE
LINKI
Kurpiowska kultura bartnicza
KURPIOWSKIE PUBLIKACJE
KURPIOWSKA SCHADZKA
GAZETA KURPIOWSKA
Kontakt puszczaki@prusowie.pl
NOWOŚCI
EPILOG BADAŃ HISTORII PRUSÓW
Legendy Kijowa
Projekt Wyspa aktualizacja
ANEKS II
PRUS MAZUR KURP
Faustin Wirkus
Cyprian Kamil Norwid
Zajączkowski
Dywizjon 303 Józef Polilejko
JÓZEF BRULIŃSKI
Why Russia Will
Lose Kaliningrad
Kurpie: opowiadanie Historyczne - Our Digital Library
ANEKS I
PRUS MAZUR KURP
Film o języku Prusów
(do pobrania)
PRUS MAZUR KURP
Spis treści niekompletny
Listy o Prusach
O reslawimację Niemiec wschodnich
RADOMIŃSKI
POLSKA POMIĘDZY MŁOTEM A KOWADŁEM
BIAŁORUSINI I POLACY
Zdzisław Radomski
Potomkowie Prusów
RÓD WINDAKÓW
(herbu „Prus II”)
Rys historyczny rodziny Windak
Nazwisko Windak to zniekształcone staropruskie imię Windiko, które oznacza syna Winde. Winde jest też imieniem staropruskim o pochodzeniu starogermańskim.
Windak jest więc nazwiskiem odojcowskim podobnie jak nazwiska Tomasik – syn Tomasza, Andrzejewicz – syn Andrzeja, Jacobson – syn Jakuba czy McArthur – syn Artura itd.
Istnieje obecnie 14 miejscowości pochodzących od imienia zasadźcy Winde lub Windiko (Windeko) tj: Windekaym, Windelauchs, Windyki, Windek, Windak itd. Imiona charakterystyczne dla danego rodu przechodziły z pokolenia na pokolenie, w końcu stawały się przydomkami później nazwiskami. Obecnie w Polsce obok nazwiska Windak występuje nazwisko Windyka, Windyk, Wittyg i Windek. Te zniekształcenia pierwotnego Windiko są związane z zapisem nazwy pruskiej na łacinę, na j. niemiecki i wreszcie na j. polski. Dodatkowe zmiany w pisowni były związane z wymową, lub z błędami pisarzy np. stara nazwa pruska WINDE-KAYMEN (dosł. Wieś Winde’go) zmieniała nazwę na Windtkeim- Windtken- Windken- Windikendorf- Windackendorf -Windeken – Windken – obecnie to Wołowno k. Olsztyna
Dość duża ilość miejscowości o takich charakterystycznych nazwach oznacza, że istniało kilku różnych zasadźców o imieniu Winde (Windiko) lub zwano miejscowości na cześć swego przodka tym samym oznajmiano o przynależności do rodu Winde. W tym ostatnim przypadku dodatkowo nazwa mogła chronić mieszkańców przed napadem, bo wróżda rodowa była powszechnym prawem w dawnych Prusach.
Windakowie wywodzą się z miejscowości Windak (4 km od Chełmży). Windak po raz pierwszy wspominana w 1400r., jako osobna wieś istniała do 1945 roku, teraz wchodzi w skład wsi Głuchowo-Windak i posiada jeszcze swego sołtysa. W czasach krzyżackich wieś posiadała nazwę Nydecke, wynikało to zapewne z faktu ustanowienia typowego majątku na prawie pruskim mającego ok. 8 łanów (prawdopodobnie przyłączono do dawnej wsi obronnej (kajm) Windak sąsiednią wieś tzw. otwartą Nydecke o pow. 6 łanów.
Nazwa Nydecke to w uproszczeniu po polsku znaczy Nowa Wieś. Wieś Windak stała się przysiółkiem Nydecke. W 1407 roku w Księdze Służb Zakonu Krzyżackiego (Dienstbuch) wymieniony został Gatke (Gut) von Nydecke (1407), który za swą ziemię tj 8 łanów chełmińskich (144 ha) ma służyć konno w zbroi lekkiej. Gatke (Gotfryd) jest lennikiem Zakonu Krzyżackiego – prawdopodobnie walczył pod Grunwaldem przeciwko wojskom polsko-litewskim w chorągwi ziemi chełmińskiej.
W 1423 i 1438 roku Zakon wydał potwierdzenia posiadania z jednoczesnym przypomnieniem do służby dla rycerzy v. Nydecke.. Prusy w XVI wieku były nawiedzane były przez tzw. klęski elementarne tj. wojnę polsko-krzyżacką 1519-1521, coroczne powodzie w latach 1514-1517, 1522-1537, 1639-1557, 1562-, fale epidemii (1529, 1531, 1537, 1539, 1546, 1549, 1556, 1559, 1564-1570, 1578, 1580).
Regres demograficzny, ekonomiczny jest wyraźny w tym okresie w Prusach Królewskich i Książęcych, W 1570 roku już za czasów Prus Królewskich, majątek Nydecke został podzielony i sprzedany. Właścicielem jednej części wsi z dwoma łanami ziemi został Achacy piszący się Nydacki lub Windacki, a zwany jest Windakiem, pieczętuje się herbem Prus II. Prawdopodobnie jego młodszy brat Jan, urodzony ok. 1540 roku osiedla się w Trąbkach 7km od Wieliczki. Od Jana Windaka pochodzą wszyscy, którzy noszą nazwisko Windak. Jan miał pięciu synów tj. Wojciecha, Sebastiana, Marcina, Mateusza i Bartłomieja. Wojciech i Sebastian mieszkali w Trąbkach, Bartłomiej w Grajowie, natomiast Marcin przeniósł się do Krakowa. Wojciech i Bartłomiej są przodkami Windaków, obecnie dwie osoby z rodu mogą być oddalone o 14 pokoleń. Od 1592 roku, tj. od prawie 420 lat nieprzerwanie jesteśmy związani z wielicką parafią..
W połowie XVII wieku Windakowie mieszkają w Trąbkach, Wieliczce, Sułowie i Grajowie. Na początku XVIII w. większość rodzin mieszka w Wieliczce, pozostałe rodziny osiadłe są w Raciborsku lub Sułowie. We wsiach notowani są jako chłopi (kmiecie (cmetho) czyli należący do warstwy bogatego chłopstwa lub jako zagrodnicy), w Wieliczce są rzemieślnikami bo mają wpis przed nazwiskiem Famatus tj. Przesławny (np. jest wpis w księdze rady miasta Wieliczka z 1745r. o Jakubie należącym do cechu kowalskiego) i górnikami (np. charakterystyczny zapis ojca chrzestnego, hutmana - kierownika szybu Danielowiec (Daniłowicz). Zawody kowala i górnika w rodzinach Windaków są charakterystyczne i obecne są do czasów współczesnych. W tym czasie z rodzin Windaków wyodrębniły się nowe nazwiska: początkowo Windakowic(1721), a z niego Windakowicz (1730) i Windakiewicz (1740) oraz Windalski.
Koniec XVIII w. to okres zaboru austriackiego, dla rodzin wielickich niekorzystny, utrata pracy w Żupie na korzyść nowo sprowadzonych przez okupanta kolonistów niemieckich., częste epidemie i wojny powodują, że zmniejsza się ilość rodzin zamieszkałych w samej Wieliczce na korzyść okolicznych wsi. W drugiej połowie XVIIIw. notowane są pogrzeby Windaków na wszystkich cmentarzach przykościelnych Wieliczki tj. św. Klemensa, św. Sebastiana, św. Ducha, Imienia Jezus, OO. Reformatów. Ten ciężki okres trwa do połowy XIX w., później następuje bardzo silny rozrost demograficzny rodzin Windaków z jednoczesną emigracją z Wieliczki i okolic. Około połowy XIX w. kilka rodzin przeniosło się do Podgórza (obecnie dzielnica Krakowa) i do Krakowa. Pod koniec tego wieku znowu coraz więcej Windaków podejmuje pracę w rozwijającej się Żupie, niektórzy zaś, znajdują pracę w zagłębiu kopalniano-przemysłowym w Ostrawie (obecnie Czechy), gdzie przenosząc się całymi rodzinami pracują tam nawet kilkanaście lat po czym wracają inwestując zarobione pieniądze. Na początku XX wieku zaczyna się okres emigracji do innych państw.
Dzisiaj można znaleźć czwarte , nawet piąte pokolenie tych emigrantów we Francji i Stanach Zjednoczonych. Praca w kopalni była właściwie jedyną w okolicy możliwością stałego i dobrego zarobku dla mężczyzny. Zawód górnika był poważany i pomimo trudu z nim związanego, chętnie przez mieszkańców Wieliczki i okolic podejmowany. Górnicy mieszkający we wsiach np. Lednicy, Raciborsku lub Koźmicach chodzili do pracy w grupach tzw. partach. Błotniste lub zaśnieżone, średnio 6 kilometrowe ścieżki i drogi, trzeba było iść ze dwie godziny w jedną stronę. Powszechność zawodu górnika w wielu rodzinach Windaków była częsta, pokoleniowa. Wg niepełnych źródeł, tylko w okresie międzywojennym, w Żupie zatrudniono lub wypłacano emerytury dla 23 Windaków. Ciekawy jest zapis w dokumentach kopalnianych dotyczący zatrudnionych imienników np. Jan III° Windak lub Franciszek II° Windak.
XX wiek to okres wojen, gdzie męska część rodu miała w nich udział np.
- w I wojnie światowej walcząc z Rosjanami w armii C.K: Józef († 1 IX 1914) i Jan ss. Jana, Wojciech s. Piotra,
- w wojnie z bolszewikami, Franciszek s. Wojciecha († 23 VIII 1920). „Cud nad Wisłą” – ten „cud” to świetnie zorganizowany kontratak, męstwo żołnierzy, ale też zabici i ranni. Franciszek umierał tydzień, w tarnowskim szpitalu.
- w wojnie z bolszewikami, z Niemcami w czasie III powstania śląskiego i z Czechami na Zaolziu: Franciszek s. Jana,
- w II wojnie światowej: Franciszek s Franciszka († 19 IX 1939 Jaśniska), Andrzej s. Jana, Władysław s. Wojciecha, Józef s. Jana
Tragicznymi postaciami są: Leon s. Michała i jego rodzina. Leon ur. w Krakowie w1885r. był synem zawodowego żołnierza C.K, w 1919 został wpisany do armii polskiej jako podporucznik (taki miał stopień w armii austriackiej), później został komisarzem policji we Lwowie i Drohobyczu. W momencie wybuchu wojny miał przydział porucznika Wojska Polskiego. Podczas okupacji został wydany przez donosiciela żydowskiego władzom sowieckim. Leon został rozstrzelany w katowni lub w lesie na wzór katyński, nie jest wpisany na tzw. listach katyńskich, ale te listy nie są pełne. Jego żona Ludwika z synem Jerzym prawdopodobnie zostali zesłani na Syberię lub Kazachstan. Ludwika prawdopodobnie umarła na zesłaniu, zaś czternastoletni Jerzy wraz z innymi ok. ośmiuset polskimi sierotami i z wojskiem generała Wł. Andersa wydostał się z miejsca, którego nie powinien przeżyć. Wyjście armii Andersa nastąpiło w kwietniu 1942 roku. Znamienne dla tej historii są dwa fakty. Kiedy rodzina Leona została wydana przez Żyda, w tym samym czasie Franciszek Windak z Krakowa-Płaszowa i Wilhelm z Krakowa-Podgórza wozili furmankami węgiel na sprzedaż. Pod węglem i pod drugim dnem była przemycana żywność dla Żydów w pobliskim getcie. Wykrycie tej działalności przez Niemców groziło śmiercią przez powieszenie. Po wojnie, najbliższa rodzina Leona otrzymała wiadomość od Czerwonego Krzyża , że Leon i jego rodzina została zamordowana na Wołyniu przez Ukraińców z UPA w 1944 roku. Mordercy spod znaku Stalina przerzucali winę na morderców z UPA.
Historia narodów to dzieje rodzin w nich mieszkających, a dzieje rodu Windak jest dobrą nauką historii Polski.
Obecnie na świecie mieszka ok. 700 osób o nazwisku Windak. Jesteśmy Polakami, niektórzy z nas powiedzą o sobie że są Amerykanami, Francuzami, Kanadyjczykami, jednak dawniej naszą ojczyzną były Prusy. Badania genealogiczne, onomastyczne i genetyczne potwierdzają tę prawdę. Nasze nazwisko, swoiste imię, niesie informację skąd pochodzimy i kogo mamy za przodka. Podpisując listę w pracy, wypełniając formularze, pisma, będąc wyczytywany w szkole ze swym „jestem”, oznajmiamy, że pochodzimy z rodu Prusa o imieniu Winde, a naszym gniazdem rodzinnym jest pruska wieś Windak.
Więcej wiadomości na temat rodziny Windak można znaleźć na stronie www.windaki.pl
Leszek Windak
windaki@interia.pl